Zwalczanie gnatarza rzepakowca w uprawach rzepaku ozimego

Gnatarz rzepakowiec (Athalia rosae), należący do rzędu błonkówek (Hymenoptera), to groźny szkodnik rzepaku ozimego, który może wyrządzać znaczne straty w plonach. Jego larwy żerują na liściach, co prowadzi do uszkodzenia aparatu asymilacyjnego roślin, spowolnienia wzrostu oraz obniżenia potencjału plonotwórczego. Skuteczne zwalczanie gnatarza wymaga znajomości jego biologii, monitoringu obecności oraz odpowiednio dobranych metod ochrony roślin.

Biologia i szkodliwość gnatarza rzepakowca

Gnatarz rzepakowiec rozwija 2–3 pokolenia rocznie. Dorosłe owady pojawiają się wiosną i ponownie jesienią, składając jaja na roślinach kapustowatych, w tym rzepaku. Larwy przypominają gąsienice, lecz są to tzw. „larwy rzekome” – mają więcej par nóg niż typowe larwy motyli. Ich żerowanie może prowadzić do gołożerów, zwłaszcza w początkowych fazach rozwoju rzepaku ozimego, kiedy uszkodzenia mają szczególnie niekorzystny wpływ na rozwój rośliny.

Monitorowanie i progowe wartości ekonomiczne

Regularny monitoring pól rzepaku jesienią jest kluczowy w ocenie potrzeby wykonania zabiegów ochronnych. Szczególną uwagę należy zwrócić na:

• obecność dorosłych gnatarzy (najczęściej widocznych na brzegach pól),
• liczebność larw na roślinach (progowy poziom szkodliwości to 1–2 larwy na roślinie).

Monitoring najlepiej prowadzić w suche, słoneczne dni, kiedy owady są aktywne i łatwiejsze do zauważenia.

Metody zwalczania

1.  Metody agrotechniczne

• Płodozmian: unikanie uprawy roślin kapustowatych w monokulturze ogranicza populację szkodnika.
• Uprawki pożniwne: niszczenie resztek pożniwnych i samosiewów rzepaku ogranicza miejsca składania jaj.
• Odpowiednia agrotechnika: zapewnienie dobrego wigoru roślin poprawia ich zdolność do regeneracji po uszkodzeniach.

1.  Metody chemiczne

• Zabiegi insektycydowe wykonuje się po przekroczeniu progu szkodliwości.
• Zalecane substancje aktywne: np. pyretroidy (deltametryna, lambda-cyhalotryna), czy acetamipryd, które działają kontaktowo i szybko eliminują larwy. Przykładem odpowiedniego środka może być Apis 200 SE.
• Zabiegi najlepiej wykonywać w fazie wschodów lub rozwoju liścieni, kiedy larwy są młode i najbardziej podatne na insektycydy.

Uwaga: Należy unikać rutynowego stosowania insektycydów i przestrzegać zasad integrowanej ochrony roślin, aby ograniczyć ryzyko powstawania odporności.

1.  Metody biologiczne i wspomagające

• Choć obecnie brak powszechnie stosowanych biopreparatów przeciwko gnatarzowi, badane są możliwości wykorzystania pasożytniczych błonkówek i entomopatogenicznych grzybów.
• Zachowanie elementów krajobrazu sprzyjających pożytecznym owadom (np. miedze, zadrzewienia) może wspomagać naturalną kontrolę populacji szkodnika.

Podsumowanie

Skuteczne zwalczanie gnatarza rzepakowca w rzepaku ozimym wymaga systematycznego monitoringu oraz integrowanego podejścia łączącego metody agrotechniczne, chemiczne i – w miarę możliwości – biologiczne. Wczesna identyfikacja zagrożenia oraz szybka reakcja pozwalają uniknąć poważnych strat i ograniczyć konieczność intensywnego stosowania środków ochrony roślin.